TP Hồ Chí Minh có khoảng 17.000 người mắc bệnh tâm thần, trong đó khoảng 50% người tâm thần sống ở cộng đồng được các trung tâm y tế cấp quận, huyện khám, cấp phát thuốc điều trị và khoảng 2.500 người được nuôi dưỡng, chăm sóc trong các cơ sở trợ giúp xã hội.
Có mặt tại Bệnh viện Tâm thần TP Hồ Chí Minh trên đường Võ Văn Kiệt (quận 5), chúng tôi thấy rất đông người đến khám và điều trị bệnh. Trước khi vào khu khám bệnh, người dân phải khai báo y tế và nhân viên của bệnh viện đo thân nhiệt ngay cổng vào.
Bác sĩ chuyên khoa 1 Chu Thị Dung, Phó trưởng Khoa Khám bệnh 1 – Bệnh viện Tâm thần cho biết, Khoa hiện có 10 phòng khám, những ngày nắng nóng như hôm nay, số lượt người tới khám chữa bệnh dao động từ 700-800 lượt/10 phòng.
Qua số liệu thăm khám cho thấy, có 50% là người ở TP Hồ Chí Minh, số còn lại thuộc các tỉnh, thành khác. Những người tới thăm khám ghi nhận mắc các thể bệnh rối nhiễu tâm trí như: F20-F.29 (nhóm bệnh tâm thần phân liệt và các bệnh loạn thần khác); nhóm F40-F48 (các loại rối loạn lo âu); F31, F32 (rối loạn hưng trầm cảm, rối loạn trầm cảm) và nhóm F43.2 (rối thích ứng liên quan tới stress).
Bác sĩ khám cho người bệnh tại Bệnh viện Tâm thần.
Mặc dù ảnh hưởng đến tâm thần nhưng ít người đi khám tâm thần do hầu hết cho rằng mình chỉ bị mỏi mệt cơ thể, căng thẳng, chứ không phải mắc bệnh liên quan tới tâm thần. Bác sĩ chuyên khoa II Trần Duy Tâm, Trưởng phòng Kế hoạch – Tổng hợp – Bệnh viện Tâm thần TP Hồ Chí Minh cho biết, nếu như 2 tháng đầu năm 2021 chỉ có khoảng 1.000 lượt người tới khám/ngày tại 3 cơ sở của bệnh viện, con số này tăng trên 2.000 lượt/ngày của tháng 3 và 4. Có ngày cao điểm lên tới 2.800 lượt, riêng cơ sở chính tại quận 5 tiếp nhận gần 1.500 lượt người tới khám chữa bệnh, đa số thuộc nhóm từ 15-60 t.uổi.
Đáng lo ngại, nhóm F40-F48 ghi nhận có trên 10.400 ca bệnh và nhóm F31, F32 gần 1.000 ca bệnh (tăng gần 9% so với cùng kỳ năm 2020). Bác sĩ cho biết số ca tới thăm khám và nhập viện điều trị bệnh tâm thần tăng nhiều hơn từ đầu tháng 3 đến nay. Có nhiều nguyên nhân, trong đó thời tiết nắng nóng kéo dài là một trong những yếu tố khiến sức khoẻ, tâm thần của người dân dễ bị ảnh hưởng hoặc trầm cảm; nhất là những người làm việc căng thẳng, làm việc ngoài trời nắng, người già có bệnh nền, phụ nữ sau sinh…
Bác sĩ Tâm giải thích, thời tiết nắng nóng, cơ thể như một máy điều hoà sẽ phải điều tiết để giải nhiệt cho cơ thể, khi đó cơ thể yếu đi, người mắc bệnh tâm thần dễ tái phát hơn. Do đó, người thân của người bệnh cần thường xuyên quan tâm, để mắt tới người bệnh, không tạo áp lực cho người bệnh; để người bệnh ở nơi thoáng mát và cho uống 2 lít nước/ngày.
Bác sĩ khuyến cáo, người dân nên tránh đi ra ngoài trời vào lúc nắng gắt như trưa và đầu giờ chiều, không làm việc quá sức. Người lao động phải làm việc ngoài trời nắng nên đội mũ rộng vành, mặc những bộ quần áo không hấp thụ nhiệt từ ánh nắng. Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ để tăng cường sức khoẻ, uống nhiều nước để cơ thể giải nhiệt. Phụ nữ sau sinh phải chú ý sức khoẻ, nhất là khi gặp các triệu chứng mất ngủ, căng thẳng kéo dài nên đến cơ sở chuyên khoa tâm thần để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Suy giảm nhận thức nhẹ và bệnh sa sút trí tuệ
Suy giảm nhận thức nhẹ (tiếng Anh: mild cognitive impairment) là tình trạng suy giảm về trí nhớ, khả năng suy nghĩ, nhận thức ở mức độ nhẹ.
Tiến triển bệnh sa sút trí tuệ
Mức độ nhẹ nghĩa là tình trạng này không phải bình thường (suy giảm nhận thức do t.uổi tác) nhưng chưa ảnh hưởng hay gây ra các sai sót trong cuộc sống hàng ngày như: sắp xếp công việc, chăm sóc bản thân, đi chợ, nấu ăn, đi làm, quản lý t.iền bạc,…
Suy giảm nhận thức nhẹ không chắc chắn dẫn đến bệnh sa sút trí tuệ, chỉ có 10-15% sau đó tiến triển thành bệnh sa sút trí tuệ. Suy giảm nhận thức nhẹ chỉ là biểu hiện chung của nhiều bệnh khác nhau như: trầm cảm, lo âu, stress, suy tuyến giáp, tác dụng phụ của thuốc, các bệnh lý viêm nhiễm, hoặc giai đoạn đầu của bệnh sa sút trí tuệ,…Tăng huyết áp, đái tháo đường, đột quỵ cũng hay dẫn đến suy giảm nhận thức nhẹ và sa sút trí tuệ do tổn thương não (sa sút trí tuệ do nguyên nhân mạch m.áu).
Tiến triển bệnh sa sút trí tuệ
Để phòng tránh bị suy giảm nhận thức nhẹ, hoặc để giảm khả năng bệnh tiến triển thành sa sút trí tuệ, tất cả mọi người nên có một lối sống lành mạnh như: Bỏ bia rượu, bỏ t.huốc l.á hay các chất chất gây nghiện, tập thể dục đều đặn, ăn nhiều rau củ quả, tham gia các hoạt động xã hội, đọc sách, chơi các trò chơi rèn luyện trí óc như đ.ánh cờ, ô chữ,…
Ngoài cách phòng tránh chung như đã nói, hiện chưa có thuốc nào đặc trị cho tất cả các nguyên nhân của suy giảm nhân thức nhẹ. Tùy theo các nguyên nhân khác nhau mà có thuốc điều trị khác nhau: thuốc chống lo âu trầm cảm cho người bị stress, trầm cảm, lo âu, thuốc suy giáp cho người bị suy giáp,…Nếu có tăng huyết áp, đái tháo đường, đột quỵ, tăng mỡ m.áu… thì phải dùng thuốc để điều trị tốt huyết áp, đái tháo đường, hạ mỡ m.áu và phòng ngừa đột quỵ tái phát.
Hiện nay, trên thị trường có một số loại thực phẩm chức năng, thuốc nam, thuốc bắc,.. được quảng quảng cáo có thể chữa được bệnh này. Nhưng sự thực thế nào?
Trước tiên chúng ta cần biết quy trình để chấp nhận một thuốc nào đó được đưa vào sử dụng cho người bệnh: tất cả các loại thuốc cần phải trải qua các giai đoạn nghiên cứu chứng minh an toàn, sau đó chứng minh có hiệu quả, rồi được cơ quan chức năng thẩm định, mới được phép dùng trên người.
Ngay cả với các thuốc đã được chứng minh an toàn và hiệu quả, nếu dùng không đúng bệnh, đúng cách và đúng liều thì vẫn có thể có tác dụng phụ, thậm chí có hại hoặc gây ngộ độc, cho dù là thuốc nam, thuốc bắc,… Đặc điểm của các loại thực phẩm chức năng, thuốc nam, thuốc bắc là hiếm khi trải qua quy trình nghiêm ngặt này, do đó dữ liệu về an toàn, hiệu quả chưa đầy đủ. Vì vậy, nếu bạn tự ý dùng thì khó mà đảm bảo được an toàn và hiệu quả cho bệnh tình của mình.
Như đã nói ở trên, suy giảm nhận thức nhẹ là biểu hiện chung của nhiều nguyên nhân khác nhau. Nếu bạn đang bị suy giảm trí nhớ, kém tập trung, khó suy nghĩ, mệt mỏi,… thì nên đi khám, để bác sĩ tìm ra nguyên nhân và kê thuốc phù hợp.
Tránh nghe lời đồn hoặc truyền miệng về thực phẩm chức năng rất tốt rồi tự mua uống, có khi t.iền mất tật mang. Điều trị bằng thuốc hiệu quả hơn thực phẩm chức năng, không chỉ có vậy các loại thuốc đều được chứng minh hiệu quả thông qua các nghiên cứu lâm sàng, đạt các tiêu chí kỹ thuật đủ để đáp ứng điều trị. Cần lựa chọn chế phẩm có nguồn gốc rõ ràng, nhà sản xuất uy tín, tùy theo tình trạng bệnh lý mà có các loại thuốc điều trị tương ứng.
Người bị suy giảm nhận thức nhẹ có nguy cơ bị sa sút trí tuệ cao hơn 3-5 lần so với người bình thường. Vì vậy sau khi được khám, nếu không phát hiện ra được nguyên nhân nào rõ ràng, bạn chưa cần thuốc đặc trị. Bạn chỉ cần làm theo các hướng dẫn phòng ngừa chung đã nêu ở trên, nên đi khám định kỳ hàng năm để giúp phát hiện sớm, nếu bệnh tiến triển thành sa sút trí tuệ. Lúc này bạn sẽ được bác sĩ kê toa cho dùng các thuốc đặc trị sa sút trí tuệ.
