Kiết lỵ hay gọi là lỵ là một bệnh nhiễm trùng đường ruột gây tiêu chảy dữ dội kèm theo máu. Trong một số trường hợp, chất nhầy có thể được tìm thấy trong phân.
1. Triệu chứng bệnh kiết lỵ
Ngoài tiêu chảy, các triệu chứng khác của bệnh kiết lỵ còn bao gồm:
Đau bụng hoặc đau co rút từng cơn; Buồn nôn; Nôn mửa; Sốt trên 38 độ C; Mất nước (có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị).
Bệnh kiết lỵ có khả năng lây nhiễm cao và có thể lây truyền nếu không thực hiện các biện pháp phòng ngừa đúng đắn, chẳng hạn như rửa tay đúng cách và thường xuyên.
Có 2 loại bệnh lỵ chính:
- Bệnh lỵ trực khuẩn hoặc bệnh lỵ trực khuẩn do vi khuẩn shigella gây ra.
- Bệnh lỵ amip hoặc bệnh amip, gây ra bởi một loại amip (ký sinh trùng đơn bào) có tên Entamoeba histolytica, chủ yếu được tìm thấy ở các vùng nhiệt đới.
2. Có phương pháp nào điều trị bệnh kiết lỵ không?
Khi bị bệnh kiết lỵ phải uống nhiều nước và sử dụng dung dịch bù nước đường uống nếu cần thiết để tránh mất nước.
Vì bệnh kiết lỵ nhẹ thường tự khỏi sau 3 đến 7 ngày nên thường không cần điều trị, điều quan trọng là phải uống nhiều nước và sử dụng dung dịch bù nước đường uống nếu cần thiết để tránh mất nước. Nếu dùng thuốc phải theo đơn của bác sĩ và kết hợp với chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý, uống nhiều nước, bổ sung chất điện giải.
Một số loại thuốc giúp chữa trị bệnh kiết lỵ thường dùng như là: Bismuth subsalicylate, Metronidazole, Tinidazole…
Thuốc giảm đau, chẳng hạn như paracetamol có thể giúp giảm đau và hạ sốt. Tránh dùng các loại thuốc chống tiêu chảy, chẳng hạn như loperamid vì chúng có thể khiến tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn.
Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý rằng, sử dụng thuốc phải được bác sĩ kê đơn và chỉ định sau khi thăm khám và nắm rõ tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Vì vậy, khi bị kiết lỵ thì người bệnh nên thăm khám bác sĩ để có chỉ định dùng thuốc phù hợp. Tuyệt đối không được tùy tiện sử dụng thuốc khi chưa được chỉ định sẽ khiến cho bệnh không được cải thiện mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe.
Người mắc bệnh kiết lỵ nên ở nhà cho đến ít nhất 48 giờ sau đợt tiêu chảy cuối cùng để giảm nguy cơ lây bệnh cho người khác.
3. Bài thuốc y học cổ truyền điều trị bệnh kiết lỵ
Kiết lỵ là hội chứng viêm ruột do trực khuẩn lỵ hoặc amip gây ra, y học cổ truyền xếp vào chứng “lỵ tật”. Nguyên nhân gây bệnh là do ăn uống không cẩn thận, công năng vận hóa của tỳ vị bị rối loạn mà gây ra bệnh.
Bệnh chia làm 2 thể cấp và mạn tính. Lỵ cấp tính thường do thấp nhiệt, hàn thấp gây ra; lỵ mạn tính do tỳ vị hư gây ra hoặc do bệnh lâu ngày không chữa trị triệt để.
Lỵ cấp tính do thấp nhiệt (xích bạch lỵ): Người bệnh đau quặn bụng, mót rặn nhiều, đại tiện ra máu mũi; có sốt, sợ lạnh, mạch hoạt sác hay nhu sác, miệng khô đắng dính, tiểu tiện nhiều, ngắn, tiểu đỏ. Phương pháp chữa là thanh nhiệt táo thấp, hoạt huyết hành khí.
Lỵ mạn tính: Nguyên nhân do tỳ hư hàn, khi có cơn tái phát còn do thấp nhiệt kết hợp với tỳ hư. Người bệnh lỵ kéo dài, hay tái phát. Khi ăn uống không cẩn thận hoặc bị lạnh, bệnh lại tái phát, đại tiện lúc lỏng lúc táo, có lúc kèm thêm mũi máu, có thể thấy sa trực tràng (thoát giang), bụng đau âm ỉ, thích chườm nóng, xoa bóp, sợ lạnh, sắc mặt vàng xanh, rêu lưỡi trắng… Phương pháp chữa là ôn bổ tỳ vị và cố sáp, nếu bệnh tái phát thêm thanh nhiệt trừ thấp.
4. Cách chữa kiết lỵ nhanh nhất bằng các bài thuốc dân gian
Dùng lá ổi để chữa bệnh kiết lỵ là một trong những phương pháp dân gian.
Chữa kiết lỵ bằng phương pháp dân gian tại nhà cũng được nhiều người lựa chọn áp dụng vừa mang lại hiệu quả tốt, lại vừa tiết kiệm chi phí và an toàn, lành tính. Một số cách chữa trị bệnh kiết lỵ tại nhà được nhiều người áp dụng như là:
Rau sam: Rau sam là một loại rau quen thuộc và được chế biến thành các món rau hàng ngày như nấu canh, luộc, xào… Ngoài ra, rau sam còn còn có thể giúp trị được kiết lỵ, trừ giun sán và chữa mụn nhọt.
Cách chữa kiết lỵ bằng rau sam rất đơn giản, bạn chỉ cần lấy khoảng 200g rau sam tươi rửa sạch và giã vắt lấy nước cốt rồi đem đun sôi, pha thêm 1 thìa mật ong và uống lúc đói bụng. Nếu bị nặng mà đại tiện ra máu thì có thể sắc thêm với rau má, cây nhọ nồi sẽ làm tăng tác dụng rất tốt.
Lá mơ lông: Trong dân gian, lá mơ lông được xem như là một vị thuốc hữu hiệu để chữa trị bệnh kiết lỵ. Lá mơ lông có vị đắng chát và tính mát giúp tiêu thực sát khuẩn rất tốt, vì thế nó thường được dùng làm một trong những bài thuốc chữa kiết lỵ hữu hiệu.
Lấy 1 nắm lá mơ lông rửa sạch, thai nhỏ và cho vào bát tô, đập thêm 1-2 quả trứng gà vào bát rồi đem hấp cách thủy hoặc bọc lá chuối nướng trên chảo nóng cho đến khi thấy trứng chín thì ăn 3-4 lần/ ngày. Kiên trì áp dụng cách này sẽ giúp cải thiện tình trạng kiết lỵ rất tốt.
Hồng xiêm: Chữa kiết lỵ bằng hồng xiêm cũng là một trong những cách chữa kiết lỵ nhanh nhất được nhiều người áp dụng ngay tại nhà.
Lá diếp cá: Theo y học cổ truyền, lá rau diếp cá có vị chua, tính hơi hàn và quy vào kinh can và phế, có tác dụng thanh nhiệt, thẩm thấp, chỉ khái, tiêu thũng, lợi thấp. Rau diếp cá cũng thường được dân gian sử dụng để chữa kiết lỵ cũng rất tốt.
Lá ổi: Lá ổi có chứa nhiều chất chống oxy hoá, có tác dụng hiệu quả với nhiều loại bệnh và trong đó có thể chữa kiết lỵ.
Quả sung: Trong quả sung có chứa rất nhiều thành phần dinh dưỡng như đường glucoza, gluco, acid citric và các acid hữu cơ, nhựa sung có thể chữa trị được bệnh ký sinh trùng đường ruột. Vì thế, khi bị kiết lỵ có thể ăn vài quả sung tươi cũng tốt hoặc có thể luộc sung rồi ăn, nấu cháo với quả sung cũng giúp cải thiện triệu chứng kiết lỵ.
Chuối tiêu xanh: Có thể ăn chuối tiêu xanh để chữa kiết lỵ, vì vỏ và nhựa chuối xanh có tác dụng diệt nấm, vi khuẩn đường ruột.
5. Nguyên nhân nào gây ra bệnh kiết lỵ?
Bệnh kiết lỵ dễ dàng lây lan qua tiếp xúc giữa người với người và qua đồ ăn thức uống bị ô nhiễm. Ảnh minh họa.
Bệnh lỵ trực khuẩn và bệnh lỵ amip đều có khả năng lây nhiễm cao và có thể lây truyền nếu phân của người nhiễm bệnh xâm nhập vào miệng người khác.
Điều này có thể xảy ra nếu người bị nhiễm trùng không rửa tay sau khi đi vệ sinh và sau đó chạm vào thức ăn, bề mặt hoặc người khác.
Bệnh lây nhiễm thường ảnh hưởng đến các nhóm người tiếp xúc gần gũi, chẳng hạn như trong gia đình, trường học và vườn ươm, bể bơi…
Cũng có khả năng bị nhiễm trùng khi quan hệ tình dục bằng miệng qua đường hậu môn.
Ở các nước có điều kiện vệ sinh kém, phân của người bị nhiễm bệnh có thể làm ô nhiễm nguồn nước hoặc thực phẩm, đặc biệt là thực phẩm lạnh chưa nấu chín.
Trẻ em có nguy cơ mắc bệnh cao nhất nhưng bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh này ở mọi lứa tuổi. Nó dễ dàng lây lan qua tiếp xúc giữa người với người và qua đồ ăn thức uống bị ô nhiễm.
6. Làm thế nào có thể tránh lây bệnh kiết lỵ?
Rửa tay là cách quan trọng nhất để ngăn chặn sự lây lan của nhiễm trùng. Bạn có khả năng lây nhiễm cho người khác khi bạn bị bệnh và có các triệu chứng.
Hãy thực hiện các bước sau để tránh lây bệnh cho người khác:
- Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sau khi đi vệ sinh.
- Tránh xa cơ quan hoặc trường học cho đến khi bạn hoàn toàn không còn bất kỳ triệu chứng nào trong ít nhất 48 giờ.
- Giúp trẻ nhỏ rửa tay đúng cách.
- Không chuẩn bị thức ăn cho người khác cho đến khi bạn không còn triệu chứng trong ít nhất 48 giờ.
- Đừng đi bơi cho đến khi bạn không còn triệu chứng trong ít nhất 48 giờ.
- Nếu có thể, hãy tránh xa người khác cho đến khi các triệu chứng của bạn chấm dứt.
- Giặt tất cả quần áo bẩn, khăn trải giường và khăn tắm ở chế độ giặt nóng nhất của máy giặt.
- Làm sạch bệ toilet và bồn cầu, tay cầm xả nước, vòi và bồn rửa bằng chất tẩy rửa và nước nóng sau khi sử dụng, sau đó là chất khử trùng gia dụng.
- Tránh quan hệ tình dục cho đến khi bạn không còn triệu chứng trong ít nhất 48 giờ.
Nhóm nguy cơ là những người làm một số công việc nhất định như nhân viên y tế và những người xử lý thực phẩm cũng như những người cần trợ giúp về vệ sinh cá nhân và trẻ nhỏ.
7. Khi nào cần đi khám kiết lỵ?
Theo dõi tại nhà nếu bạn mắc bệnh kiết lỵ nhẹ vì bệnh có xu hướng thuyên giảm dần. Tuy nhiên, bạn nên đến gặp bác sĩ nếu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc không có dấu hiệu cải thiện sau một vài ngày.
Nếu các triệu chứng của bạn nghiêm trọng hoặc dai dẳng, bác sĩ đa khoa có thể kê đơn một đợt kháng sinh ngắn. Nếu bị bệnh kiết lỵ rất nặng, người bệnh có thể cần điều trị tại bệnh viện trong vài ngày.
8. Có cách nào giảm nguy cơ mắc bệnh lỵ không?
Nên rửa tay sạch sẽ trước khi nấu ăn và sau khi đi vệ sinh để giảm nguy cơ mắc bệnh kiết lỵ.
Có thể giảm nguy cơ mắc bệnh lỵ bằng cách:
– Rửa tay bằng xà phòng và nước ấm sau khi đi vệ sinh và thường xuyên trong ngày.
– Rửa tay trước khi xử lý, ăn hoặc nấu thức ăn.
– Tránh dùng chung khăn tắm.
– Giặt đồ của người bị nhiễm bệnh ở chế độ nóng nhất.
– Nếu đang đi du lịch đến một quốc gia có nguy cơ mắc bệnh lỵ cao, cần:
– Không uống nước địa phương trừ khi bạn chắc chắn rằng nó sạch (vô trùng) – hãy uống nước đóng chai hoặc đồ uống đựng trong lon hoặc chai kín.
– Nếu nước không được khử trùng, hãy đun sôi trong vài phút hoặc sử dụng chất khử trùng hóa học hoặc bộ lọc đáng tin cậy.
– Không làm sạch răng bằng nước máy.
– Không cho đá vào đồ uống vì đá có thể được làm từ nước không sạch.
– Tránh trái cây hoặc rau quả tươi không thể gọt vỏ trước khi ăn.
– Tránh thực phẩm và đồ uống được bán bởi những người bán hàng rong, ngoại trừ đồ uống được đựng trong lon hoặc chai đậy kín.
9. Bệnh kiết lỵ nguy hiểm không?
Trong một số trường hợp, bệnh kiết lỵ có thể dẫn đến các biến chứng như:
Viêm khớp do nhiễm trùng: Khoảng 2% bệnh nhân bị biến chứng dạng này. Những người này có thể bị đau khớp, kích ứng mắt và tiểu buốt. Viêm khớp do nhiễm trùng có thể kéo dài hàng tháng hoặc hàng năm.
Nhiễm khuẩn huyết: Nhiễm khuẩn huyết là trường hợp hiếm gặp và có nhiều khả năng ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch kém, chẳng hạn như những người bị nhiễm HIV hoặc ung thư.
Co giật: Đôi khi trẻ nhỏ có thể bị co giật toàn thân. Không rõ tại sao điều này xảy ra. Biến chứng này thường tự khỏi mà không cần điều trị.
Hội chứng tăng urê huyết tán huyết (HUS): Một loại vi khuẩn Shigella, S.dysenteriae đôi khi có thể gây ra HUS bằng cách tạo ra một độc tố phá hủy các tế bào hồng cầu.
Biến chứng nghiêm trọng khác:
Trong một số trường hợp hiếm hoi, bệnh kiết lỵ có thể dẫn đến áp xe gan hoặc ký sinh trùng lây lan đến phổi hoặc não.
10. Bệnh kiết lỵ ở trẻ có nguy hiểm?
Bệnh khiến trẻ bị đại tiện liên tục và sẽ có dịch nhầy và máu trong phân. Đây là một trong những bệnh thường gặp ở trẻ em và sẽ gây nguy hiểm tính mạng nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời.
Việc cho trẻ ăn thức ăn, đồ uống không sạch, không hợp vệ sinh là một trong những nguyên nhân gây bệnh kiết lỵ ở trẻ.
Trẻ có thể bị lây nhiễm bệnh kiết lỵ từ các nguồn như thức ăn, nước uống, rau quả… bị ôi thiu.
Các loài động vật mang mầm bệnh như chó, mèo, ruồi… có thể gây bệnh kiết lỵ cho trẻ.
Trẻ dùng tay bẩn bốc thức ăn cũng có thể khiến vi khuẩn gây bệnh vào cơ thể gây ra bệnh.
