Cho dù bạn yêu thích rau hay không, có một điều bạn biết chắc chắn rau thực sự tốt cho bạn. Và bạn có thể làm cho chúng thậm chí còn bổ dưỡng hơn nếu bạn biết các ăn hay chế biến chúng theo những cách tốt nhất.
Rau là thực phẩm rất quen thuộc với mọi người. Hầu hết trong mỗi bữa cơm gia đình đều không thể thiếu 1, 2 món rau. Dù quá quen thuộc nhưng không phải ai cũng biết cách ăn rau để đạt nhiều dinh dưỡng nhất.
Các nhà khoa học đã quyết định tìm hiểu điều đó. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Perdue cho biết một quả trứng nấu chín ăn với rau sống có thể giúp tăng khả năng hấp thụ carotenoid lên gần 9 lần. Chất carotenoid phổ biến nhất trong cà chua và các sản phẩm từ cà chua, các carotenoid như beta-carotene, lycopene, lutein và zeaxnthin là những chất chống oxy hóa được cho là có tác dụng giảm nguy cơ mắc bệnh mắt và ung thư trong cơ thể con người.
Ăn rau sống với trứng nấu chín có thể tăng khả năng hấp thụ carotenoid lên 3-9 lần. (Ảnh minh họa)
Trong nghiên cứu ở Perdue, các nhà khoa học đã xem xét chế độ ăn của 16 nam thanh niên được chia làm 3 nhóm. Một nhóm ăn món salad không có trứng, nhóm thứ hai ăn món salad tương tự với 1/2 quả trứng trong khi nhóm cuối cùng ăn 3 quả trứng với salad. Cuối cùng, nhóm ăn nhiều trứng nhất trong món salad cà chua, rau bina, cà rốt và rau diếp đã thông báo sự gia tăng hấp thụ carotenoid với số lượng từ 3 đến 9 lần so với những người ăn ít trứng.
Nếu bạn có ý định thưởng thức món salad rau củ hãy cân nhắc thêm trứng đã nấu chín vào món rau của bạn. Điều này không chỉ giúp hấp thụ lutein và zeaxanthin trong trứng nguyên quả, mà giá trị của rau quả đã được nâng cao.
Ngoài cách ăn rau trên, một số phương pháp chế biến rau cũng có thể khiến bạn dễ hấp thụ được nhiều dinh dưỡng hơn.
Hấp, không đun sôi
Tốt nhất nên giữ thời gian nấu, nhiệt độ và lượng chất lỏng khi nấu rau ở mức tối thiểu. Đó là lý do tại sao hấp là một trong những cách tốt nhất để nấu chín hầu hết các loại rau. Điều đó đặc biệt đúng với bông cải xanh, từ lâu đã được coi là một trong những thực phẩm chống ung thư hàng đầu.
Một nghiên cứu năm 2009 đã chế biến bông cải xanh bằng năm phương pháp phổ biến – luộc, cho vào lò vi sóng, hấp, xào và xào kết hợp luộc. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng hấp rau giữ mức độ chất dinh dưỡng cao nhất.
Luộc rau khiến các vitamin tan trong nước như vitamin C, B1 và folate ngấm vào nước. “Vì vậy, trừ khi bạn định uống nước cùng với rau, chẳng hạn như khi nấu canh và món hầm, các vitamin này thường được đổ xuống bồn rửa. Hấp là cách nấu nhẹ nhàng hơn vì rau không tiếp xúc với nước sôi.
Dùng lò vi sóng
Lò vi sóng sử dụng ít hoặc không sử dụng nước và có thể làm nóng rau nhanh chóng từ bên trong, bảo toàn các chất dinh dưỡng như vitamin C. Một nghiên cứu năm 2003 cho thấy mức độ dinh dưỡng thực vật cao hơn đáng kể trong bí xanh, cà rốt và đậu nấu với nước ở mức tối thiểu.
Tuy nhiên, tránh nấu súp lơ trong lò vi sóng vì dễ làm mất nhiều nhất các chất dinh dưỡng trong súp lơ,
Xào, không rán
Các nghiên cứu cho thấy rằng trong quá trình chiên ngập dầu, chất béo sẽ thấm vào thực phẩm và rau quả bị mất nước. Nhưng xào với một chút dầu ăn lành mạnh, chẳng hạn như dầu ô liu nguyên chất, là một cách tuyệt vời để nấu nhiều loại rau. Bổ sung dầu ô liu dường như làm tăng sự hấp thụ các chất dinh dưỡng thực vật như phenol và carotenes. Đó là bởi vì nhiều vitamin và chất dinh dưỡng trong rau có thể hòa tan trong chất béo, có nghĩa là cơ thể bạn hấp thụ chúng tốt hơn khi có chất béo.
Kiểm soát nhiệt độ của dầu ô liu khi xào để tăng tỷ lệ dinh dưỡng.
Nướng và rang
Nướng hoặc rang có thể giúp giữ lại hay làm mất đi dinh dưỡng trong rau còn phụ thuộc rất nhiều vào loại rau củ. Nhiệt độ lò, thời gian và loại rau cụ thể quyết định hàm lượng vitamin. Có loại sẽ bị giảm dinh dưỡng một chút nhưng có loại khác lại tăng lên.
Nghiên cứu năm 2009 của Tây Ban Nha cho thấy atisô, măng tây, bông cải xanh, cần tây, cà tím, đậu xanh, hành tây và rau bina vẫn giữ được khả năng chống oxy hóa sau khi nướng. Ớt xanh bị mất khả năng chống oxy hóa.
Cà chua nướng trong lò chứa nhiều lycopene, một chất chống ung thư có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và ung thư.
Những đ.ứa t.rẻ cứu tinh khiến giới y học tranh cãi
Ấn Độ cứu thành công một b.é t.rai khỏi bệnh tan m.áu bẩm sinh, nhờ cấy ghép tủy sống của cô em gái 18 tháng t.uổi.
Abhijit Solanki, cậu bé mắc bệnh tan m.áu bẩm sinh nghiêm trọng, được chữa khỏi nhờ em gái là cứu tinh.
Cô bé này được chỉnh sửa gen từ lúc phôi thai, chào đời với mục đích hiến tủy chữa bệnh cho anh trai. Y học gọi bé là trẻ cứu tinh (savior sibling).
Giải pháp “trẻ cứu tinh”
Trẻ cứu tinh là những em bé được sinh ra vì mục đích hiến tạng, tủy hoặc tế bào cho các anh chị ruột. Họ được sinh ra thông qua phương pháp thụ tinh ống nghiệm, kiểm tra và điều chỉnh gen tương thích với người nhận hiến tặng, bảo đảm khả năng tương hợp kháng nguyên bạch cầu hoàn toàn.
Ở người, có nhiều căn bệnh liên quan đến di truyền, ví dụ như ung thư, thiếu m.áu Fanconi, thiếu m.áu Diamond-Blackfan, tan m.áu bẩm sinh… Người bệnh chỉ có thể được điều trị dứt điểm bằng cách cấy ghép tế bào gốc tạo m.áu, lấy từ người hiến hòa hoàn toàn hay hòa một phần kháng nguyên bạch cầu.
Có 2 kiểu người hiến là cùng huyết thống và không cùng huyết thống. Khả năng hòa kháng nguyên bạch cầu giữa 2 người không cũng huyết thống rất thấp, còn giữa 2 người cùng huyết thống thì cao hơn. Vì thế, từ nhiều thập kỷ trước, trẻ cứu tinh đã là giải pháp được y học quan tâm đến.
Hiện tại, nó được xem là hợp pháp tại Anh và hợp pháp một phần (xét trên từng trường hợp) ở bang Victoria (Úc).
Thành công đầu tiên Ấn Độ
Kavya Solanki, trẻ cứu tinh đầu tiên của Ấn Độ.
Ấn Độ là quốc gia ở châu Á, chưa từng đề cập đến giải pháp trẻ cứu tinh. Tháng 10 vừa qua, cả nước này xôn xao vì tin tức không ngờ nhất: Một b.é t.rai bị mắc bệnh tan m.áu bẩm sinh (thalassemia) đã được chữa khỏi nhờ em gái. Cậu bé này tên là Abhijit Solanki, 7 t.uổi.
Tan m.áu bẩm sinh là một căn bệnh di truyền, có biểu hiện thiếu m.áu và thừa sắt. Bệnh nhân bị tan m.áu bẩm sinh bắt buộc phải được truyền m.áu, uống thuốc thải sắt thường xuyên.
“Cứ sau 20 – 22 ngày, cậu bé lại phải truyền từ 350 – 400ml máu”, Sahdevsinh Solanki – cha của Abhijit cho biết: “Nó là con trai thứ hai của vợ chồng tôi. Khi cháu được 10 tháng t.uổi, chúng tôi mới biết nó mắc bệnh thalassemia”.
Sau nhiều nỗ lực tìm hiểu, Solanki biết rằng chỉ có duy nhất một cách để chữa khỏi triệt để cho con trai là cấy ghép tủy. Anh đưa cả nhà đi kiểm tra, nhưng không ai hợp với Abhijit.
Vào năm 2017, Solanki vô tình đọc được một bài báo về trẻ cứu tinh. Anh tìm gặp Manish Banker, bác sĩ nổi tiếng nhất của Ấn Độ trong lĩnh vực sinh sản, thuyết phục ông giúp đỡ.
Trước đó, Solanki đã nhận được tin tìm thấy tủy thích hợp cho con trai anh tại một bệnh viện ở Mỹ. Tuy nhiên, chi phí cấy ghép rất cao, từ 5 – 10 triệu rupee (tương đương 1,6 – 3,2 tỷ đồng), và tỷ lệ thành công chỉ 20 – 30%.
Banker mất hơn 6 tháng để tiến hành thụ tinh ống nghiệm, chỉnh sửa gen và tạo ra một phôi thai hoàn toàn phù hợp với Abhijit. Ông cấy nó vào tử cung của mẹ Abhijit. Chín tháng 10 ngày sau, Kavya Solanki chào đời. Tháng 3/2020, khi cô bé tròn 18 tháng t.uổi và nặng 12kg, ca cấy ghép tủy cho Abhijit được thực hiện.
“Đến nay, đã 7 tháng trôi qua và con trai tôi không cần truyền m.áu nữa. Kết quả xét nghiệm m.áu gần nhất cũng cho thấy, lượng hemoglobin đã trên 11. Các bác sĩ tuyên bố, Abhijit khỏi bệnh rồi”, Solanki hạnh phúc chia sẻ.
Về phần Kavya, cô bé cũng hồi phục rất nhanh sau ca hiến tủy. “Con bé đã cứu tất cả chúng tôi” – Solanki bày tỏ sự biết ơn: “Chúng tôi yêu con bé vô cùng. Nó không chỉ là con gái của vợ chồng tôi, mà còn là cứu tinh của gia đình nữa”.
Lo ngại đạo đức
Ấn Độ có hơn 40 triệu người mắc bệnh tan m.áu bẩm sinh.
Trên phạm vi toàn cầu, Adam Nash (Mỹ) là trẻ cứu tinh đầu tiên năm 2000. Cậu bé được sinh ra với mục đích hiến tủy cho chị gái 6 t.uổi, mắc bệnh thiếu m.áu Fanconi – một căn bệnh di truyền hiếm gặp và gây t.ử v.ong.
Vào thời điểm Nash chào đời, cả thế giới đã dấy lên lo ngại: Trẻ cứu tinh hay đ.ứa b.é bị hiến tế? Năm 2010, nước Anh báo cáo có trẻ cứu tinh đầu tiên. Giới y học trong vương quốc này chia thành 2 phe, tranh cãi kịch liệt. Xét trên mặt đạo đức, trẻ cứu tinh là giải pháp y tế bị chỉ trích vô nhân đạo. Nó xem t.rẻ e.m như vật hiến tặng, có khả năng gây tác động và ảnh hưởng nặng nề lên sức khỏe tinh thần của cả trẻ cứu tinh lẫn chị em được họ cứu sống.
“Ngay từ khi mới được giới thiệu, trẻ cứu tinh đã là một vấn đề đạo đức”, John Evans (Mỹ) cho biết. Tại Anh, hệ thống xét duyệt trẻ cứu tinh bao gồm rất nhiều trình tự, thủ tục, bảo đảm vấn đề pháp lý và an toàn.
“Nhưng ở Ấn Độ, hệ thống này lại chưa có” – nhà báo kiêm nhà văn Namita Bhandare (Ấn Độ) lo lắng – “Tôi không có ý đ.ánh giá hành động của gia đình Solanki. Nếu đặt mình vào trong trường hợp của họ, có lẽ tôi cũng sẽ quyết định y như thế”.
“Dù vậy, chúng ta nhất định phải có một khuôn khổ pháp lý nghiêm ngặt cho vấn đề này. Ít nhất, Ấn Độ cũng phải mở một cuộc tranh luận công khai, với sự có mặt của các chuyên gia y tế và các nhà hoạt động vì quyền trẻ em”, Bhandare nói thêm.
Tại Ấn Độ, tan m.áu bẩm sinh là một bệnh di truyền hay gặp. Họ đang có hơn 40 triệu người mắc căn bệnh này, với các mức độ nặng nhẹ khác nhau. Thành công của bác sĩ Manish Banker và gia đình Solanki có khả năng sẽ dẫn đến lạm dụng giải pháp trẻ cứu tinh. Nó khiến Ấn Độ nói riêng và cả thế giới nói chung vô cùng bất an.
Trái lại, Banker rất lạc quan. “Nếu công nghệ y học đã cho phép tạo ra những “đứa trẻ sạch” – thì tại sao chúng ta không tận dụng?”, ông phát biểu: “Trước khi được cấy ghép tủy sống từ em gái, Abhijit chỉ có thể sống tới năm 25 – 30 t.uổi là cùng. Bây giờ, cậu bé đã khỏi hẳn bệnh và có thể sống khỏe đến tận lúc già. Quy trình điều trị lại chỉ cần một lần là xong, và rủi ro thì cực thấp”.
